توکنهای غیرمثلی (NFT) دنیایی از فرصت‌ها و امکانات بی‌پایان را عرضه کرده‌اند و در اقبال سرمایه‌گذاران به جهان ارزهای دیجیتال بسیار تأثیرگذارند. ارزش‌گذاری NFT با روش‌های کلاسیک امکان‌پذیر نیست؛ لذا ضرورت دارد برای تعیین ارزش NFT معیارهایی داشته باشیم. در این مقاله قصد داریم عوامل تأثیرگذار در تعیین ارزش NFT را معرفی کنیم.
درک منشأ ارزش NFT
دستورالعمل مشخصی برای تعیین ارزش NFT وجود ندارد. معیارهایی که برای ارزش‌گذاری شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های متعارف مانند سهام به کار می‌رود، در مورد توکن NFT کاربرد ندارد. معمولاً مبلغی که از سوی آخرین خریدار بابت دارایی‌های متعارف پرداخت می‌شود تا حدی از ارزش آن دارایی حکایت دارد. اما در مورد NFT این‌گونه نیست و حدس اینکه خریدار بعدی حاضر است چه مبلغی بابت آن بپردازد دشوار است و به تخمین و گمانه‌زنی خریداران بستگی دارد.
اغلب خریداران فاقد مهارت لازم برای تعیین ارزش معقول NFT هستند و با حدس و گمان پیش می‌روند. برای فروشندگان نیز شرایط مشابهی حکم‌فرما است و مشخص نیست که بابت چه مبلغی از نگهداری توکنهای غیرمثلی خود دست می‌کشند. به مرور زمان ممکن است ارزش NFT به گونه‌ای تغییر کند که خریداران و فروشندگان هیچ کدام کنترلی بر آن نداشته باشند.
یک اثر هنری ممکن است در برهه‌ای از زمان تقاضای فراوانی داشته باشد؛ زیرا خریداران تصور می‌کنند که کمیاب است و انتظار دارند ارزشش در آینده بیشتر شود. اما از طرفی ممکن است یکباره متوجه شوند که نسخۀ رایگان آن در وب منتشر شده و دیگر مشتری ندارد.
عوامل تعیین ارزش NFT
ممکن است NFT آثار هنری هنرمندان مشهور یا توکنهای مربوط به دارایی‌های مشهود معتبر ارزش مشخصی داشته باشند. اما در اکثر موارد سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نمی‌توانند به راحتی ارزش یک NFT را تعیین کنند. در اینجا به چند مورد از عواملی که می‌توانند در تعیین ارزش NFT به کار روند اشاره می‌کنیم:
1. ارزش NFT و کمیابی (Rarity)
تقاضا برای توکن NFT با کمیابی آن رابطۀ مستقیم دارد. اما چگونه می‌توان فهمید که یک توکن کمیاب است؟ آثار هنری منحصر‌به‌فردی که به دست هنرمندان مشهور خلق می‌شوند و همچنین توکن‌هایی که از سوی سلبریتی‌های درجه یک ساخته می‌شوند، نمونه‌هایی از NFT کمیاب به شمار می‌آیند. برخی از آیتم‌های نادر بازی‌ها هم در این دسته قرار دارند. عامل کمیابی باعث می‌شود ارزش ذاتی این دسته از توکنهای NFT افزایش یابد.
گواهی تغییرناپذیر مالکیت توکن NFT به مالک آن حس تمایز می‌دهد و در نتیجه ارزشمند می‌شود. در این مورد می‌توان به اولین NFT جک دورسی اشاره کرد که عنصر کمیابی باعث ارزشمندی آن شده است.
2. کاربرد (Utility)
کاربرد و سودمندی توکن NFT پارامتری اساسی است که می‌تواند معیاری برای تعیین ارزش پروژه‌ها باشد. برای اینکه یک NFT ارزشمند باشد، لازم است در یک اپلیکیشن واقعی کاربرد و کارکرد داشته باشد. به عنوان مثال توکنهای NFT می‌توانند جهت توکن‌سازیِ املاک و مستغلات، فلزات گرانبها و حتی اوراق بهادار به کار روند یا به روش‌های مختلف نمایانگر سرزمین مجازی و دارایی‌های مربوط به یک بازی باشند. جهان NFT هنوز نوپا است و با بلوغ و تکاملش در آینده، کاربردهای نوآورانه‌تری پیدا خواهد کرد.
هنگامی که یک توکن NFT ساخته می‌شود، در ابتدا بابت ویژگی‌های ذاتی خود دارای ارزش می‌شود. با گذشت زمان، بسته به کاربرد و قدرت جامعه، ارزشش افزایش می‌یابد. توکنهای NFT دیسنترالند (Decentraland)، که به زمین‌های مجازی اشاره دارند، نمونه‌های این نوع از NFT هستند که بابت کاربردشان ارزشمند شده‌اند.
3. تعیّن و مشهود بودن (Tangibility)
آن دسته از توکنهای NFT که با اشیای جهان واقعی و دارایی‌های مشهود مرتبطند، از عنصر تعیّن برخوردارند. تغییرناپذیری مالکیت در بلاکچین باعث می‌شود تعیّن و مشهود بودن واجد ارزش باشد. با استفاده از این امکان می‌توان از کلاهبرداری جلوگیری و از حقوق مالکیت دفاع کرد.
توکنهای NFT دارای ارزش عینی مناسب معاملات کوتاه‌مدت و بلند‌مدت هستند. برخی از NFT ها، مانند بلیط، تاریخ انقضا دارند. اما برخی دیگر در طول زمان بر ارزششان افزوده می‌شود؛ مانند آن دسته از NFT ها که نمایانگر املاک و مستغلات هستند.
4. ارزش NFT و هم‌کنش‌پذیری (Interoperability)
یکی دیگر از عواملی که در تعیین ارزش NFT ها به کار می‌رود، هم‌کنش‌پذیری است؛ یعنی قابلیت بهکارگیری توکن در اپلیکیشن‌های مختلف. به عنوان مثال، تصور کنید سلاحی قابلیت آن را داشته باشد که در بازی‌های متفاوت به کار رود و این باعث می‌شود که شانس بیشتری برای افزایش قیمت داشته باشد؛ زیرا تقاضای آن توکن را افزایش می‌دهد. اگر یک توکن غیرمثلی بتواند روی بلاکچین‌های مختلف اجرا شود، تراکنش‌ها راحت‌تر انجام خواهند شد.
با این حال، عملی ساختن هم‌کنش‌پذیری کار دشواری است؛ زیرا توسعه‌دهندگان مجبورند شبکه عظیمی از اپلیکیشن‌ها بسازند که در آن، این نوع از توکن‌ها به کار رود.
5. تأیید اجتماعی (Social proof)
تأیید اجتماعی و اقبال جمعی نسبت به یک پروژه NFT یکی از عوامل بنیادینی است که در تعیین ارزش NFT قطعاً تأثیرگذار است. برای اینکه مطمئن شوید که یک پروژه از تأیید اجتماعی برخوردار است، می‌توانید به شبکه‌های مجازی آن مانند توییتر و اینستاگرام سر بزنید. اگر تعداد اعضا و فالوورها پایین باشد، نشان از آن دارد که پروژه نتوانسته جایگاهی در میان مردم کسب کند.
وقتی برای اولین بار با پروژه‌ای روبه‌رو می‌شوید، معمولاً کنجکاو خواهید شد که اطلاعاتی در مورد تیم پروژه به دست بیاورید. تأیید اجتماعی نشان می‌دهد که مردم چه فکری در مورد آن دارند و این به تصمیم‌گیری بانیان پروژه کمک خواهد کرد.
6. پیشینۀ مالکیت (Ownership history)
هویت ناشر و مالکان قبلی بر ارزش آن اثر می‌گذارد. توکن‌هایی که از سوی افراد و شرکت‌های مشهور و معتبر ساخته می‌شوند، به واسطۀ پیشینۀ مالکیتی خود ارزش زیادی می‌یابند. می‌توانید ارزش NFT خود را از طریق همکاری با شرکت‌های معتبر و برندهای خوشنام ارتقا دهید. با فروش مجدد این دسته از NFT ها می‌توان پول زیادی به جیب زد و جلب توجه کرد. بازارها و فروشندگان می‌توانند به خریداران کمک کنند تا اطلاعاتی در مورد مالکان پیشین NFT ها به دست بیاورند.
NFT هایی که نقدینگی بالایی دارند از ارزش بیشتری برخوردارند. بازارهای ثانویه فرصتی برای معاملۀ توکنهای NFT با استاندارد ERC یا BSC در اختیار خریداران قرار می‌دهند. معامله‌گران ترجیح می‌دهند پول خود را خرج آن دسته از NFT هایی کنند که حجم معاملاتی بالایی دارند؛ زیرا نقدینگی بالا کمکشان می‌کند راحت‌تر سود ببرند. نقدینگی بالا سبب می‌شود در صورتی که پلتفرم تعطیل شود، NFT همچنان ارزشمند بماند. اقتصاد توکنی بر افزایش تعامل و مشارکت تأکید دارد و از این رو، نقدینگی موجب افزایش ارزش خواهد شد.
8. سوداگری و سفته‌بازی (Speculation)
گاهی سوداگری و سفته‌بازی افزایش قیمت را تسریع می‌کند. به عنوان مثال، در سال 2017، قیمت کریپتوکیتی (CryptoKitty) تنها در سه روز، از 9 ETH به 253 ETH رسید. علی‌رغم اینکه برخی با سفته‌بازی به عنوان محرک ارزش مخالفند، اما انسان به صورت طبیعی به آن گرایش دارد و در عمل، گریزی از آن نیست.
حتی در سیستم مالی متعارف هم ابزارهای مالی مختلفی مانند معاملات مشتقه بر اساس سفته‌بازی ایجاد شده‌اند. از این منظر، چندان جای تعجب نیست که سفته‌بازی بخش مهمی از اکوسیستم NFT ها نیز باشد.
تغییر مداوم اکوسیستم NFT
جهان توکنهای غیر قابل تعویض یا غیرمثلی (NFT) نوپا است و مدام در حال تغییر و تکامل است. از این رو عواملی که بر ارزش NFT تأثیر دارد نیز تغییر خواهد کرد. لذا لازم است دائماً در این عوامل تجدید‌نظر کنیم. گذشته از این، ارزش مفهومی است ذهنی و با ارزش ذاتی متفاوت است. با توجه به مسائلی که پیش روی تعیین ارزش توکن NFT قرار دارد، به نظر می‌رسد این مشکلات در آینده پیچیده‌تر هم بشوند.
خلاصه مطلب
برای تعیین ارزش NFT لازم است عواملی را در نظر بگیریم. کمیابی عاملی است که یک دارایی را ارزشمند می‌سازد. کاربردی که یک توکن در عمل انجام می‌دهد نیز موجب خلق ارزش می‌شود. مشهود بودن یک دارایی عامل دیگری است که نه‌تنها در تعیین ارزش به کار می‌آید، بلکه باعث می‌شود به مرور زمان بر ارزشش افزوده شود. به عنوان مثال، یک توکن NFT را تصور کنید که در واقع نمایانگر مالکیت بر یک خانۀ واقعی و مشهود است.
هم‌کنش‌پذیری یعنی قابلیت بهکارگیری یک NFT در اپلیکیشن‌های مختلف. این عامل باعث می‌شود تقاضا برای این دست از NFT ها افزایش یابد و ارزشش بالا رود. اقبال جمعی و تأیید اجتماعی پروژه‌ای که روی یک توکن NFT کار می‌کند، باعث اعتبار و افزایش ارزش آن می‌شود. پیشینه مالکیت NFT در صورتی که تا پیش از این در اختیار افراد مشهور و معتبر بوده باشد، موجب ارزشمندی آن است. نقدینگی بالا ریسک را کاهش می‌دهد و سرمایه‌گذاران را نسبت به خرید یک NFT با حجم معاملاتی بالا خوشبین می‌سازد. سوداگری و سفته‌بازی نیز که عامل تسریع افزایش قیمت است، موجب ارزشمندی توکنهای غیرمثلی می‌شود.